The world I love:my novels, my favorite themes

Τρίτη 18 Δεκεμβρίου 2018


ΜΕΤΕΩΡΑ
Μέρος α΄
Της Dimitra Papanastasopoulou



«Ανεξάρτητα από την γεωλογική εξήγηση της προέλευσης των Μετεώρων, εκείνο που προκάλεσε και πάντα θα προκαλεί τον θαυμασμό είναι η ανεπανάληπτη και μοναδική ομορφιά του πέτρινου δάσους με τα μοναστήρια στις κορυφές τους. Σ’ αυτόν, λοιπόν, τον φανταστικό τόπο ήρθαν για την άσκησή τους οι μοναχοί και πρόσθεσαν στα θαυμαστά δημιουργήματα της φύσης τον ανθρώπινο μόχθο και την καλαισθησία» ( Νίκος Νικονάνος)

Πλησιάζοντας τους «φύλακες-δράκους» της Θεσσαλίας των μεσαιωνικών χρόνων, όσες φορές κι αν τους έχεις αντικρύσει, σε πιάνει δέος. Τα βράχια υψώνονται σχεδόν κατακόρυφα, άπαρτα κάστρα, γλιστερά και – εκ πρώτης όψεως-αφιλόξενα, φθάνουν κι αγγίζουν τον ουρανό, εεξ ού και η ονομασία τους: μετέωρα, χαρακτηρισμός από τα χείλη του Οσίου Αθανασίου, κτήτορα του Μεγάλου Μετεώρου, όταν πρωτοανέβηκε τον 14ο αιώνα να ασκητέψει σ’ ένα φυσικό κοίλωμα των βράχων.

Η τελευταία μου επίσκεψη, πριν δυο μήνες περίπου, ένα σύντομο πέρασμα μιας εκτενέστερης εκδρομής, άφησε πάλι την καρδιά γεμάτη, τους λογισμούς ανήσυχους για τη σπουδαιότητα της ύπαρξής μας, για τους στόχους ζωής και το στιγμιαίο μας πέρασμα. «Τι να προλάβεις να πρωτοκάνεις;» ρωτάμε πολλές φορές. Η απάντηση όλων των καλογήρων που ανέβηκαν αυτά τα τρομερά βράχια και μεγαλούργησαν, απομονωμένοι επί αιώνες από τους συνανθρώπους τους της εύφορης πεδιάδας, απαντά: «πολλά, αρκεί να μένεις προσηλωμένος στον στόχο σου».

Ανάμεσα στα Αντιχάσια και την Πίνδο, στη βορειοδυτική πλευρά της Θεσσαλίας, στους αρχαίους Σταγούς( σήμερα Καλαμπάκα) και πάνω από το μικρό και γραφικό Καστράκι, υψώνονται τούτοι οι σκουρόχρωμοι βράχοι, σχηματίζοντας ένα τοπίο που κόβει την ανάσα.



Με ύψος να φτάνουν τα 400μ. καταλαμβάνουν μια έκταση 30 τ.χλμ. και εξακολουθούν να κρατούν μυστική την προέλευσή τους. Άλλοι μιλούν για διαβρωσιγενείς σχηματισμούς, επομένως για σκληρά κροκαλοπαγή πετρώματα,απομονωμένα μετά την διάβρωση των γειτονικών τους ψαμμιτικών και αργιλοαμμωδών πετρωμάτων, και άλλοι θεωρούν ότι πρόκειται για δελτοειδή κώνο ποταμού, ο οποίος στον πλειογενή αιώνα είχε τη μορφή λίμνης, εκτεταμένης σε όλη τη σημερινή θεσσαλική πεδιάδα, μεταφέροντας άμμο, λάσπη, κροκάλες, χαλίκια και άλλες φερτές ύλες στην έξοδό του στην συγκεκριμμένη περιοχή και σχηματίζοντας κώνους καθώς συγκολλούνταν μεταξύ τους. Όταν αργότερα τα νερά αποσύρθηκαν, κατατμήθηκαν σε βράχους διαφόρων σχημάτων. Όποια και να είναι η προέλευση, είναι βέβαιο ότι ο αέρας των αιώνων έβαλε την τελική πινελιά της διάβρωσης στη μορφή τους, τους σμίλεψε όπως ο γλύπτης το έργο του.
Άγνωστος παραμένει και ο χρόνος που οι πρώτοι ερημίτες σκαρφάλωσαν στους απόκρημνους βράχους, αναζητώντας τον Θεό, είναι, ωστόσο υπολογίσιμος ο χρόνος της οργάνωσής τους κι αυτό συνέβη το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα. Τότε συνεστήθη η σκήτη της Δούπιανης ή σκήτη των Σταγών και συγκροτήθηκε η πρώτη μορφή της μοναστικής κοινωνίας των Μετεώρων, με οργάνωση παρεμφερή με εκείνη των ιδιόρρυθμων σκητών του Αγίου Όρους.

Όπως αναφέρουν οι πηγές, κάτω από τον βράχο(«στύλο») της Δούπιανης υπήρχε από τα 1200(σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες) ο ναός της Θεοτόκου, όπου μαζεύονταν οι μοναχοί κάθε Κυριακή για την κοινή τους προσευχή, δημιουργώντας σιγά σιγά την πρώτη μοναχική πολιτεία. Η σκήτη υπαγόταν στην επισκοπή Σταγών, είχε προϊστάμενο με τίτλο «πρώτος της σκήτης των Σταγών» και έδρα τον ναό της Θεοτόκου της Δούπιανης.
Στα μέσα του 14ου αιώνα, «πρώτος»  ήταν ο Νείλος, μια από τις πλεόν ηγετικές μορφές του μετεωρίτικου μοναχισμού. Με δικές του ενέργειες η σκήτη απέκτησε προνόμια και κτίστηκαν τέσσερις ναοί στα γύρω σπήλαια.
Την ίδια εποχή εμφανίστηκε ο Αθανάσιος, ιδρύοντας το Μεγάλο Μετέωρο και οργανώνοντας κοινοβιακά ολόκληρη την μοναστική πολιτεία των βράχων. Η ακμή είχε αρχίσει για να παρουσιάσει κάμψη τον επόμενο αιώνα(15ος) και ξανά άνοδο τον 16ο αιώνα κατά τον οποίο ανακαινίζονται τα παλιά και χτίζονται νέα μοναστήρια, παρά Τον τούρκικο ζυγό.

Σήμερα, διατηρούνται επτά μονές (από τις 24 που υπήρχαν): της Μεταμορφώσεως (ή Μεγάλο Μετέωρο), του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Στεφάνου, του Ρουσάνου και της Υπαπαντής.





Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου 2018


ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ
Μέρος β΄
Ο συνεταιρισμός
Της Dimitra Papanastasopoulou





Οι Αμπελακιώτες από τα τέλη του 17ου αιώνα ασχολήθηκαν με τη βαφή των βαμβακερών νημάτων, μια τέχνη που την έμαθαν στους κιρχανάδες (νηματοβαφεία) της Λάρισας και του Τυρνάβου. Γρήγορα διαπίστωσαν ότι αυτή η τέχνη μπορεί να είναι προσοδοφόρα και τη μετέφεραν στο χωριό τους. 
Η βαφή γινόταν με τη χρήση του φυτού ριζάρι (ρούβια η βαφική ή ερυθρόδανο) που κάποιοι έφεραν από τη Μικρά Ασία και το καλλιέργησαν στη Θεσσαλία.
Γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι τα βαμμένα με αυτή την ανεξίτηλη και ζωηρή κόκκινη βαφή νήματα ήταν εξαιρετικής ποιότητας και η ζήτησή τους στην Ευρώπη τεράστια. Έτσι, αποφάσισαν να συνεταιριστούν και να αντιμετωπίσουν τον εξωτερικό ανταγωνισμό.
Οι μικρές οικοτεχνίες πολλαπλασιάστηκαν, όλοι καταπιάστηκαν μ’ αυτό, παίρνοντας βαμβάκι αρχικά από την Κοιλάδα των Τεμπών. Όταν οι παραγγελίες αυξήθηκαν, οι προμήθειες επεκτάθηκαν σ΄ολόκληρη τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Μικρά Ασία!
Συγχρόνως, συνεργάστηκαν με Ηπειρώτες εμπόρους που τους έδειξαν τους δρόμους για την Αυστρία και τη Γερμανία. Δεν άργησαν να επεκταθούν στην κεντρική Ευρώπη, με τις παραγγελίες να αυξάνονται συνεχώς.
Ο Γιάννης Κορδάτος αναφέρει τη μαρτυρία του Άγγλου περιηγητή Κλάρκ:
«το ωραίο κόκκινο χρώμα του τουρκικού βαμβακιού για πολύν καιρό θα κρατήσει την αρχική του φήμη. Ουδέποτε στην Αγγλία μπόρεσαν να το απομιμηθούν τέλεια. Η αγγλική βαμβακερή κλωστή είναι μεν πολύ λεπτότερη, όμως δεν έχει την αντοχή που έχει η κλωστή που παρασκευάζεται στην Τουρκία, κι’ ούτε το χρώμα της αγγλικής είναι τόσο στερεό».
Οι λόγιοι Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς στο έργο τους «Νεωτερική Γεωγραφία», γραμμένο πριν το 1790 και τυπωμένο στη Βιέννη το 1791 [φιλοτίμω χρηματική συνδρομή του εντιμοτάτου κυρίου Ίβου Δροσινού Χατζή Ίβου του εξ Αμπελακίων], μας δίνουν αξιοπρόσεχτες πληροφορίες για την εμποροβιοτεχνική ανάπτυξη των Αμπελακίων στα χρόνια εκείνα:
«Αμπελάκια, χώρα χριστιανική εις τους βορείους πρόποδας της Όσσας, […]. Έχει έως 550 σπίτια από τα οποία ολίγα τινά είνε πολλά όμορφα με το να είνε οικοδομημένα κατά τον τρόπο της Ευρώπης. Αυτή η χώρα προτήτερα από ολίγα χρόνια δεν ήταν τίποτες, τώρα όμως είνε ακουστή και πλούσια δια τα εξαίρετα νήματα οπού βάφονται εις αυτήν και διά το εμπόριο οπού κάμνουν οι ίδιοι με αυτά εις όλη τη Γερμανία. Και οι ίδιοι οι Τούρκοι και οι Λαρισαίοι μάλιστα οι περίοικοί της τη σέβονται διά το κέρδος οπού έχουν απ’ αυτήν, ωσάν οπού διά μέσου αυτής πουλούν τα νήματά τους και ζουν».
Ανάμεσα στα 1750 και 1760 σχηματίστηκε η πρώτη βιοτεχνία οικογενειακής μορφής, και μετά από λίγα χρόνια έγιναν πέντε.
Μια τέτοια ιδρύθηκε στις 15 Απριλίου 1771 από τους Κόμη Δροσινό και Γεώργιο Τότο:«Με το παρόν γράμμα μαρτυρικόν και εξουφλητικόν φανερόνω ο κάτου υγεμεν ότι εις τους 1771 απριλλίου 15 εσυμφώνησε ο κυρ γιοργιος Τότου μετά του κυρ Κόμη Δροσινού να δουλεύουν την κοκιναδικήν τέχνην ο μεν κόμις να πιγενι δια την βρόπα να πολει τα νίματα το δε ό τότους να κομαντάρι εδώ τα κιρχανάδια καί ότι κέρδως ήθελε ξαποστίλη ό πλουσιόδωρος θεός να μεράζουν ίσια προς ίσια όσον καί αποσον καί εις την ζημίαν, την δε την σήμερον εθεόρισαν τον λογαριασμόν τους καί έδοσαν τέλος ή συντροφιά. Εν έτι 1777 Ιουνίου 27, αμπελλάκια» (Η. Νικολόπουλος, «Δομές και θεσμοί στην τουρκοκρατία: Τα Αμπελάκια και ο κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός του ελλαδικού χώρου»).



Οι απασχολούμενοι εργάτες έφταναν τους χίλιους- άνδρες και γυναίκες. Με τις απαιτήσεις της παραγωγής να αυξάνονται, οι πέντε βιοτεχνίες κατάλαβαν ότι το συμφέρον τους ήταν η δημιουργία ενός μεγαλύτερου φορέα. 
Το 1778 ενώθηκαν ιδρύοντας τον πρώτο αγροτικό συνεταιρισμό στην Ελλάδα, την «Κοινή Συντροφία και Αδελφότητα των Αμπελακίων»  με πρόεδρο τον Γεώργιο Μαύρο(Σβάρτς) και μετόχους όλους τους Αμπελακιώτες (παραγωγοί, εργάτες, τεχνίτες, έμποροι, άντρες και γυναίκες). Οι γαιοκτήμονες συμμετείχαν με τα χωράφια τους, οι κεφαλαιούχοι με τα χρήματα τους, οι τεχνίτες και οι εργάτες με την εργασία τους. Η κατώτερη συνεταιριστική μερίδα ήταν 1.700 φράγκα, ενώ η μεγαλύτερη 6.800, για να αποφευχθεί η κυριαρχία των μεγάλων κεφαλαιούχων. Το 1780 ο συνεταιρισμός είχε 6.000 ενεργά μέλη, με τα καθαρά κέρδη να διανέμονται δίκαια.
Όσα χρόνια διήρκησε ο συνεταιρισμός το χωριό γνώρισε μεγάλη ακμή και ανάπτυξη. Τα Αμπελάκια απέκτησαν 17 υποκαταστήματα σε ευρωπαϊκές πόλεις. Όλοι οι πράκτορες, αντιπρόσωποι και υπάλληλοι των Ευρωπαϊκών πρακτορείων ήταν Αμπελακιώτες και μέλη της Κοινής Συντροφίας. Το χωριό γνώρισε ανέλπιστα πλούτη, τα σπίτια έγιναν μεγαλύτερα, πλουσιότερα και οικοδομήθηκαν πολλά αρχοντικά, σχολεία, νοσοκομεία, δρόμοι.

Ο συνεταιρισμός διαλύθηκε το 1812. Οι λόγοι του αφανισμού ήταν η εφεύρεση της ανιλίνης που έδινε το ίδιο αποτέλεσμα με το ριζάρι, αλλά κόστιζε φθηνότερα, οι συγκρούσεις των μελών, η πτώση της ευρωπαϊκής οικονομίας λόγω των Ναπολεόντειων πολέμων, η ανάπτυξη της βρετανικής κλωστοϋφαντουργίας και η υψηλή φορολογία που επέβαλε ο Αλή Πασάς.
Η παρακμή δεν άργησε να έλθει και η λήθη εγκαταστάθηκε μόνιμα.






Κυριακή 2 Δεκεμβρίου 2018


ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ
Μέρος Α΄
Της Dimitra Papanastasopoulou



Είχα να πάω στα Αμπελάκια από τα χρόνια της εφηβείας μου. Πολλές φορές στα προηγούμενα χρόνια τα διάβαινα από την απόσταση της Εθνικής οδού, αλλά τα πέντε χιλιόμετρα που τα χωρίζουν από αυτή, δεν τα έκανα. Ωστόσο, πάντα ήταν στο μυαλό μου, πάντα μιλούσα γι’ αυτά στους φίλους μου.
Τον προηγούμενο μήνα αποφασίσαμε να κάνουμε μια εκδρομή κι αυτή τη φορά μπήκαν στο πρόγραμμα.
Το γραφικό χωριό, σκαρφαλωμένο στις βορειοδυτικές πλαγιές του Κίσσαβου, με απόκρημνες χαράδρες να το ζώνουν, βρίσκεται μια ανάσα από την Κοιλάδα των Τεμπών- ένα από τα ωραιότερα τοπία που συναντά κανείς στην Εθνική οδό Λάρισας-Θεσσαλονίκης. Σήμερα ζει στη σκιά του παρελθόντος, της ιστορίας του, και το μόνο παρήγορο είναι οι επισκέψεις μικρών και μεγαλύτερων μαθητών. Αρχές χειμώνα, όπως το επισκεφθήκαμε, οι ταβέρνες του ήταν κλειστές και η εγκατάλειψη φανερή, παρά τα καλοδιατηρημένα σπίτια. Το καλντερίμι, οι απότομες ανηφόρες και κάποια σκαλοπάτια, μας είχαν ανοίξει την όρεξη. Η μυρωδιά του φρέσκου, ψημένου ψωμιού μας σταμάτησε έξω από τον παραδοσιακό φούρνο και δεν μετανιώσαμε για τις μικρές αγορές μας.



Δεν είναι γνωστό πότε πρωτοεμφανίστηκε ως οικισμός, ωστόσο στα μεσαιωνικά χρόνια είχε ζωή, ήταν κομμάτι του φρουρίου της κοιλάδας των Τεμπών και μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς (1393) πολλοί ανέβηκαν ως εκεί από την πεδιάδα. Απόκτησαν το όνομά τους, από τα αμπέλια που καλλιεργούνταν, αρκετές δεκαετίες αργότερα(1454), όταν ένας Τούρκος τιμαριούχος συγκέντρωσε άπορους χωρικούς με σκοπό να καλλιεργήσουν τη γη του. Ένα επίσημο έγγραφο απογραφής και φορολογικής καταγραφής της Θεσσαλίας (το χειρόγραφο του Maliyeden Mudevver) το αναφέρει.
Έχοντας αποκτήσει κάποια προνόμια αυτοδιοίκησης, οι Έλληνες κάτοικοι των Αμπελακίων ασχολούνταν με την υφαντουργία, τη μεταξουργία, τη νηματοβαφήκαι την αμπελοκαλλιέργεια για δικό τους λογαριαμό, υποχρεωμένοι μονάχα στην καταβολή φόρου υποτέλειας στους κατακτητές.

Όπου υπάρχει πολιτισμός, υπάρχουν και σχολεία. Στα Αμπελάκια από το 1749 ιδρύθηκε ένα σημαντικό σχολείο, το επονομαζόμενο Ελληνομουσείο, λειτουργώντας αρχικά στον πρόναο της εκκλησίας που στις μέρες μας είναι θεμελιωμένη η Αγία Παρασκευή. Λειτούργησε κάμποσες δεκαετίες και έκλεισε κάποια χρόνια μετά την πτώχευση της Κοινής Συντροφίας, δηλαδή του Συνεταιρισμού (1812). Έγινε τόσο ονομαστό, ώστε κλήθηκαν και δίδαξαν σ’αυτό αρχαία ελληνικά, φιλοσοφία, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες διάσημοι Έλληνες διδάσκαλοι όπως ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Άνθιμος Γαζής, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Νεόφυτος Δούκας και ο Κωνσταντίνος Κούμας.


Από τα πολλά αρχοντικά των προηγούμενων αιώνων, σήμερα διατηρείται- γίνονται σοβαρές εργασίες αναπαλαίωσης αυτόν τον καιρό- το τριώροφο του Γεωργίου Σβάρτς (ή Μαύρου), χτισμένο μεταξύ 1787 και 1798. Ένα σπουδαίο και ιδιαίτερο κτίσμα, κατοικία του Σβάρτς, αλλά και έδρα της διάσημης Κοινής Συντροφίας των Αμπελακίων, στο ισόγειο του οποίου (κατώι) στεγάζονταν το ταμείο και το θησαυροφυλάκιο.
Πέτρινο, εντυπωσιακό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, σε σχήμα Γ, με τον τρίτο και τελευταίο όροφο να προεξέχει και να φωτίζεται από μια σειρά παραθύρων, στολισμένων με χρωματιστά τζάμια στη στέψη τους, διαθέτει εξαιρετική ξύλινη εσωτερική επένδυση, πλούσια τοιχογραφία και εξαιρετικές ξυλόγλυπτες οροφές.
Στον υπερυψωμένο χώρο λειτουργούσε η αίθουσα συνεδριάσεων του Συνεταιρισμού, στον πρώτο όροφο (μεσιακό) διέμενε η οικογένεια του Σβάρτς τους χειμωνιάτικους μήνες, ενώ ο τρίτος και τελευταίος(ξάνωγο) χρησίμευε για τη θερινή διαμονή, εκμεταλευόμενοι τα μεγάλα ανοίγματα και την κυκλοφορία του δροσερού αέρα.

Το Δημόσιο το αγόρασε το 1965 και έκτοτε λειτουργεί ως μουσείο.
Η εσωτερική του ερήμωση με συντάραξε. Στην αρχή θεώρησα ότι οφειλόταν στις εργασίες και στο πήγαινε- έλα των εργατών, αλλά σε σχετική μου ερώτηση, ο φύλακας εξεπλάγη. «Δεν υπάρχουν έπιπλα» μου είπε. «Τα έχω δει με τα μάτια μου» απάντησα. Έμεινε ενεός να με κοιτά ψελλίζοντας «δεν είναι δυνατόν, οι κληρονόμοι τα πήραν το 1970». Έληξα το θέμα πικραμένη, λέγοντάς του ότι όπως και σήμερα, και τότε τα σχολεία έκαναν εκπαιδευτικές εκδρομές- σε μια τέτοια τα είδα κι εγώ.
Κάπου στο διαδίκτυο βρήκα μια παλιά φωτογραφία ενός από τους χώρους και την προσθέτω εδώ, για να πάρετε μια ιδέα...



Τι κρίμα, σκεφτόμουν γυρίζοντας και φωτογραφίζοντας τους γυμνούς, σκονισμένους χώρους. Κανείς δεν σκέφτηκε να φωτογραφίσει το χώρο με τα λιγοστά, αλλά χαρακτηριστικά του έπιπλα, να μεγενθύνει τις φωτογραφίες και να τις κρεμάσει, να βλέπουν οι επόμενες γενιές πώς ήταν το αρχοντικό...

Ο Γεώργιος Μαύρος ή Σβάρτς ή Σφράτς ή Σφράτσης (1738-1818) γεννήθηκε στα Αμπελάκια. Ο πατέρας του, σύμφωνα με τον Γιάννη Κορδάτο, ήταν βαφέας των διάσημων κόκκινων νημάτων και μεγαλέμπορος στην Αυστρία, τη Γερμανία και στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης. Ο Γεώργιος, ζώντας στην Βιέννη, έμαθε τη δουλειά από τον πατέρα του, εργάστηκε ως έμπορος και επέστρεψε στα Αμπελάκια πολύ αργότερα, για να οργανώσει τον Συνεταιρισμό. Διετέλεσε πρόεδρος του συνεταιρισμού ως το τέλος, ως την πτώχευση. Γνωρίζοντας την γερμανική, εμπορευόταν με Γερμανούς και Αυστριακούς μεγαλεμπόρους και ήταν εκείνοι που τον αποκαλούσαν Σβάρτς, μεταφράζοντας το όνομά του στη γλώσσα τους. Πέθανε άδοξα στη Βιέννη, όντας φυλακισμένος για χρέη, λόγω της χρεωκοπίας του Συνεταιρισμού.






Φίλες και φίλοι, στο β΄μέρος θα μιλήσουμε για τον Συνεταιρισμό. Ως τότε, να είστε όλοι καλά!

Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2018


ΔΙΟΝ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Μέρος Γ΄
Της Dimitra Papanastasopoulou




Στο σημερινό, τελευταίο αφιέρωμα στο Δίον, θα σας ξεναγήσω στο Ιερό της θεάς Δήμητρας, εκεί όπου βρίσκονται τα παλαιότερα ως τώρα ιερά κτίσματα (6ος π.Χ. αιώνας), εκεί όπου βρέθηκε και ο εξαιρετικός μυκηναϊκός σφραγιδόλιθος του 15ου π.Χ. αιώνα.
Το ιερό κατασκευάστηκε από λίθους και πλίνθους και δύο αιώνες αργότερα αντικαταστάθηκε από δύο δωρικούς ναούς εν παραστάση, το εσωτερικό των οποίων διέθετε ξύλινα θρανία, πάνω στα οποία τοποθετούσαν τα αφιερώματα στη θεά: πήλινα ειδώλια, κοσμήματα, λυχνάρια, μικρά αγγεία. Η ανασκαφή έφερε στο φως τις βάσεις των λατρευτικών αγαλμάτων καθώς και ένα μαρμάρινο κεφάλι της Δήμητρας (4ος π.Χ. αιώνας).
Η ταύτιση της λατρείας της επιβεβαιώνεται από μία επιγραφή, χαραγμένη στη βάση ενός αγγείου, στην οποία αναγράφεται το όνομα της θεάς.
Στα κλασικά χρόνια χτίστηκαν εκεί κοντά μονόχωροι ναϊσκοι με λίθινα τραπέζια μπροστά από το λατρευτικό άγαλμα, όπου τοποθετούσαν τους πρώτους καρπούς της συγκομιδής, τις λεγόμενες απαρχές.
Υπάρχει πιθανότητα σε έναν από αυτούς να λατρευόταν και η Βαυβώ- η γυναίκα που με τα άσεμνα αστεία της προκάλεσε το γέλιο της θλιμμένης θεάς από τον χαμό της μονάκριβης Κόρης.
Τρία πηγάδια εντοπίστηκαν δίπλα στο ναό, προφανώς μια τοπική επανάληψη του Καλλίχορου φρέατος- της ιερής πηγής της Ελευσίνας.

Το ιερό της Δήμητρας είναι το αρχαιότερο που ανασκάφτηκε ως τώρα στη Μακεδονία, με μια αδιάκοπη λειτουργία ως τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Στα ανατολικά του ναού κυλά το ποτάμι του Δίου, πλωτό στα αρχαία χρόνια, όπως μας παραδίδει ο Παυσανίας, ένα μυστηριακό ποτάμι, αφού ο μύθος θέλει να έχει σχέση με τον Ορφέα και την αποτρόπαια σφαγή του απότ τις μαινάδες της περιοχής.
Η παράδοση αναφέρει ότι οι μαινόμενες γυναίκες, σκότωσαν με τα ίδια τους τα χέρια στους πρόποδες του Ολύμπου, όχι μακριά από το Δίον, τον εκλεκτό μουσικό, επειδή οι μελωδίες του μάγευαν ανθρώπους, ζώα και φυτά. Ύστερα, σκέφτηκαν να πλύνουν τα ματωμένα τους χέρια στα νερά του Ελικώνα, ο οποίος έρρεε στην χαράδρα του Ολύμπου. Το ποτάμι εξαφανίστηκε για να μη δεχθεί το μίασμα και ξαναβγήκε στην επιφάνεια στο Δίον- αυτή τη φορά με άλλο όνομα- Βαφύρας.
Το νερό έπαιζε πάντα αποφασιστικό ρόλο στον τόπο και ως τις μέρες μας εξακολουθεί να επιβάλλει την παρουσία του με συνεχείς πλημμύρες.
Ένας ναός δίπλα σε ιερή πηγή αφιερώθηκε στην Άρτεμη στα κλασικά χρόνια, για να παραχωρήσει  τη θέση του στην Ίσιδα Λοχία( βρέθηκαν δύο χαμηλά βάρθρα που έφεραν πλάκες με λαξευμένα αποτυπώματα ποδιών και αναθηματικές επιγραφές προς τιμήν της)- τη θεά που αντικατέστησε την Άρτεμη, ενώ λίγο πιο πέρα στήθηκε αφιέρωμα στην θεά Αφροδίτη Υπολυμπιδία.

Το νερό, υπό μορφήν φοβερών πλημμυρών, μαζί με τον οργισμένον Εγκέλαδο, αποφάσισε να στερήσει τη ζωή στο Δίον τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Τα ερείπια σκεπάστηκαν από τα νερά, πριν έρθει ο Θεοδόσιος να τα καταστρέψει. Ο αρχαίος ιερός τόπος βυθίστηκε στη σιωπή, με μόνο τον ήχο του νερού να σιγοψιθυρίζει τα λατρευτικά άσματα, για αιώνες πολλούς.

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2018


ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΙΝΕΙ ΤΟ ΦΩΣ





Η συγγραφέας Δήμητρα Παπαναστασοπούλου, με αυτό της το πόνημα μας μεταφέρει στη βενετοκρατούμενη Κρήτη του 16ου αιώνα, με μια τρυφερή και παράλληλα βίαιη ιστορία, γεμάτη έντονα συναισθήματα και μια πλοκή που δεν σου επιτρέπει να το αφήσει από τα χέρια σου.

Οι ήρωες έρχονται να σε παρασύρουν με τη δράση τους, μα και τα γήινα χαρακτηριστικά που τους δίνει η συγγραφέας, σε καθηλώνουν με τη δομημένη παρουσία τους μέσα στην ιστορία και άξια κερδίζουν το μερίδιο συμπάθειας ή αντιπάθειας που τους αναλογεί... Άνθρωποι είναι, μην το ξεχνάμε!

Ως ιστορικό μυθιστόρημα λοιπόν, έχει όλα εκείνα τα στοιχεία του συγκροτημένου κειμένου, δίχως ιστορικά λάθη και κενά δράσης, που δίχως να δυσκολευτείς ως αναγνώστης, σε μεταφέρουν στο κλίμα της εποχής, δίνοντάς σου το δικαίωμα να το ζήσεις.

Αξίζει βέβαια να αναφέρουμε ότι το βιβλίο αυτό είναι πολύ προσεγμένο στον τρόπο γραφής του, από λογοτεχνικής άποψης και σχεδιασμού, δίχως υπερβολές και «κενές» σελίδες εντυπωσιασμού... με ανούσιες περιγραφές.

Και αν μερικά βιβλία τα ξεχνά με την ολοκλήρωση της «νάγνωσης», αυτό πιστέψτε με... δεν σας το επιτρέπει.
Παύλος Ανδριάς
By Aylogyros news


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

Μια ψιλή βροχή άρχισε να πέφτει, κλείνοντας ακόμη περισσότερο τον ήδη σκοτεινιασμένο ορίζοντα, η ομίχλη πύκνωσε και το τοπί σχεδόν εξαφανίστηκε. Το Κανάλι,αλλού φαρδύτερο και αλλού στενότερο, επέτρεπε στον ταξιδιώτη να διακρίνει τα παλάτια, αλλά με τη θαμπή ατμόσφαιρα που δημιούργησαν το ψιλόβροχο και η ομίχλη, η Αρσινόη μόλις και μετά βίας ξεχώριζε πλέον τα μέγαρα, τα οποία όρθωναν το ανάστημά τους περήφανα και στις δυο του πλευρές. Τα σχήματα των παλατιών άλλαζαν, κουνιόντουσαν, σαν να ήθελαν να πλησιάσει το ένα το άλλο και να αγκαλιαστούν, οι θεσπέσιες λεπτές κολόνες χόρεταν, οι δαντελωτές τους λεπτομέρειες δημιουργούσαν νέα, ακαθόριστα και ονειρικά συμπλέγματα.
   Είναι δυνατόν αυτή η μαγική πόλη να γίνεται ομορφότερη με τη βροχή και την ομίχλη; Τότε, αν βγει ο ήλιος,τι θα αντικρίσουν τα μάτια μου; συλλογιζόταν συνεπαρμένη, αποφασισμένη να παραμείνει στο κατάστρωμα και να δέχεται το απαλό χάδι της βροχής στο πρόσωπό της, ένα διαφορετικό, εκπληκτικό και απόλυτα προσωπικό καλωσόρισμα.
   Η γαλέρα είχε πλησιάσει αρκετά τη γέφυρα Ριάλτο. Με τις εντολές του Φερδινάνδου και των άλλων αξιωματούχων το πλοίο κεντράριζε, παίρνοντας την κατάλληλη θέση, ώστε το κατάρτι να βρεθεί ακριβώς κάτω από το κέντρο της γέφυρας.Κάποιοι άνδρες πάνω της, βλέποντας απο μακριά το πλοίο να πλησιάζει, περίμεναν την κατάλληλη στιγμή και τη δυνατή φωνή του Φερδινάνδου για να τραβήξουν τους μοχλούς και από τις δυο πλευρές.
   Η Αρσινόη, με τα μάτια ορθάνοιχτα από την κατάπληξη, απομακρύνοντας κάθε τόσο το νερό της βροχής που την εμπόδιζε να βλέπει καθαρά, παρακολουθούσε άναυδη. Μπροστά της βρισκόταν μια ξύλινη γέφυρα, στηριζόμενη σε ένα σωρό ξύλινες κολόνες, με κενά ανάμεσά τοτς για να περνούν οι γόνδολες, σχηματίζοντας μια αμβλεία γωνία. Όρθιες σανίδες, με επίσης ξύλινη σκεπή, με μικρά ανοίγματα για φως και αέρα,υψώνονταν και στα δυο ανηφορικά της σκέλη, ενώ στη μέση ακριβώς, υπήρχε ένας επίπεδος ανοιχτός χώρος με μικρά κιγκλιδώματα και στις δυο πλευρές του.  


Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2018


ΔΙΟΝ
Ο υπέροχος ιερός τόπος του Δία
Μέρος Α΄
Της Dimitra Papanastasopoulou




Η πόλη του Δίου αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Θουκυδίδη στην περιγραφή της πορείας του Σπαρτιάτη στρατηγού Βρασίδα από τη Θεσσαλία στη χώρα του βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα Β΄ και ήταν η πρώτη πόλη που συνάντησε  μετά το πέρασμα των συνόρων την άνοιξη του 424 π.Χ.
Κατά τον ιστορικό Δήμιτσα, η πόλη ιδρύθηκε από τους Περραιβούς της Θεσσαλίας προς τιμήν του Δία. Οι κάτοικοι ονομάζονταν Δίοι, Διείς ή Διασταί, ενώ ο πρώτος μήνας του μακεδονικού έτους λεγόταν Δίος. Επίσης, η πόλη συνδέθηκε και με τον Ορφέα, επειδή σύμφωνα με μια παράδοση σκοτώθηκε από γυναίκες του Δίου εκεί. Μια πέτρινη υδρία με τα οστά του τοποθετήθηκε στο σημείο του φόνου.
Η επιλογή της θέσης του πρώτου ιερού του Δία υπαγορεύτηκε από θεϊκά σημάδια: ήταν τα κρυστάλλινα νερά των πηγών που αναβλύζουν άφθονα και τα αιωνόβια δένδρα που δέχονταν τις ριπές των κεραυνών κατά τις καλοκαιρινές καταιγίδες. Οι Μακεδόνες αργότερα, ακολουθώντας την παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Δευκαλίωνας είχε στήσει βωμό προς τιμήν του Δία σ’ αυτή την τοποθεσία, ανέδειξαν την πόλη σε μεγάλο θρησκευτικό κέντρο.
Όταν ανέβηκε στο θρόνο της Μακεδονίας το Αρχέλαος (τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα) αναδιοργάνωσε το κράτος,ενίσχυσε την κεντρική εξουσία, άνοιξε δρόμους, έφτιαξε οχυρά και εκσυγχρόνισε το στράτευμα. Στο Δίον, σύμφωνα με τον Διόδωρο και άλλους συγγραφείς, ο Αρχέλαος οργάνωσε προς τιμήν του Δία και των Μουσών αθλητικούς και σκηνικούς αγώνες διάρκειας εννέα ημερών.  Ο Δίων Χρυσόστομος μαρτυρεί ότι ο Φίλιππος Β΄και ο Μέγας Αλέξανδρος συνήθιζαν μετά τις νίκες τους να προσφέρουν στο Δίον μεγαλοπρεπείς θυσίες  για τον Δία και στις Μούσες και να οργανώνουν αγώνες, τα λεγόμενα «Ολύμπια τα εν Δίω».
Ο Διόδωρος μαρτυρεί επίσης ότι ο Μέγας Αλέξανδρος έκανε στο Δίον την πανηγυρική ετοιμασία της μεγάλης του εκστρατείας με λαμπρές θυσίες, αγώνες και δεξιώσεις στην τεράστια- εκατοντάκλινη- σκηνή του. Εκεί, στο Δίον, τοποθετήθηκε κατ’ εντολήν του μεγάλου στρατηλάτη, το αριστούργημα του Λύσιππου που παρίστανε τους είκοσι πέντε έφιππους εταίρους που έπεσαν στη μάχη του Γρανικού ποταμού (μεταφέρθηκαν πολύ αργότερα στην Ρώμη). Ακόμη, ο Μέγας Αλέξανδρος κατέγραψε στην διαθήκη του την επιθυμία του να χτιστεί στο Δίον ένας πολυτελής ναός προς τιμήν του αρχηγού των Θεών.
Στα χρόνια του Φιλίππου Ε΄έγινε μια καταστροφική επίθεση στο Δίον από τους Αιτωλείς και την οποία περιγράφει ο Πολύβιος. Ο στρατηγός Σκόπας ισοπέδωσε τα τείχη, τα σπίτια και το γυμνάσιο της πόλης, έκαψε τις στοές του τεμένους του Δία και σώριασε τα αγάλματα των Μακεδόνων βασιλέων. Η πόλη ξαναφτιάχτηκε και όταν ο Ρωμαίος ύπατος Μ. Φίλιππος το 169 π.Χ. την κατέλαβε, δεν μπόρεσε παρά να θαυμάσει την οχύρωση, τα δημόσια κτήρια και το πλήθος των αγαλμάτων που την κοσμούσε. Όλα αυτά είναι καταγεγραμμένα από τον Τίτο Λίβιο, ο οποίος τονίζει τον σεβασμό του Ρωμαίου στο ιερό του Δία. Όσο διοικούσαν οι Ρωμαίοι, το Δίον απολάμβανε τη φιλελεύθερη πολιτική του Αυγούστου ως ημιανεξάρτητη επαρχία, με δικό της νόμισμα και αυτοδιοίκηση.
Η τελευταία αναφορά στο Δίον γίνεται τον 10ο μ.Χ. αιώνα από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο, στο έργο του «Περί θεμάτων».
Στα κατοπινά χρόνια το Δίον σημειώνεται στους χάρτες με το όνομα Dium ή Stadia    ( Σταδιά, δηλαδή «στο Δίον»), ενώ στις μέρες μας οι κάτοικοι αναφέρουν την αρχαία οχυρωμένη πόλη «Κάστρο».
Στις αρχές του 19ου αιώνα τα ερείπια του Δίου είχαν εξαφανιστεί μέσα στην πυκνότατη βλάστηση και τα τρεχούμενα νερά. Ο Άγγλος συνταγματάρχης και σπουδαίος περιηγητής Ουίλλιαμ Μάρτιν Λήκ σταμάτησε στο Δίον στα τέλη του 1806 και ήταν ο πρώτος που ταύτισε την θέση του αρχαίου Δίου, κάνοντάς το γνωστό ξανά.

Φίλες και φίλοι, την επόμενη εβδομάδα θα μιλήσουμε για τον αρχαιολογικό χώρο. Μέχρι τότε, να είστε όλοι καλά!    


Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2018


ΣΑΛΒΑΔΟΡ ΑΛΙΕΝΤΕ
Μέρος β΄
Η προσχεδιασμένη πτώση
Της Dimitra Papanastasopoulou




Η προεδρία του Σαλβαδόρ Αλιέντε κράτησε μόνο τρία χρόνια. Λίγες μέρες πριν τις εκλογές, όπως δείχνουν τα προσβάσιμα πλέον αρχεία της CIA, άρχισε να μπαίνει σε εφαρμογή το τριπλό σχέδιο της ανατροπής: εμπόδιση της νίκης με προπαγάνδα εναντίον του, οικονομική καταστροφή της χώρας και το σπουδαιότερο, η σχεδίαση του πραξικοπήματος για την ανατροπή του, αν τα δυο προηγούμενα αποτύγχαναν.
Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν τότε ο Ρίτσαρντ Νίξον, διευθυντής της CIA  ο Ρίτσαρντ Χέλμς και σύμβουλος της εθνικής ασφάλειας ο Χένρυ Κίσσιντζερ. Οι τρεις άνδρες συναντήθηκαν πολύ πριν πραγματοποιηθούν οι εκλογές που θα έφερναν στην εξουσία τον Αλιέντε για να «πάρουν τα μέτρα τους». Τον είχαν ήδη εμποδίσει τρεις φορές να πάρει την εξουσία(1952, 1958 και 1964) χρηματοδοτώντας τους αντιπάλους του (βλ. βιβλίο του Τσόμσκι Secrets, lies and Democracy). Με τον ψυχρό πόλεμο στις δόξες του, το χάσιμο των αμερικανικών συμφερόντων στα επίπεδα εκμετάλλευσης χαλκού, αποτελούσε μεγάλο κίνδυνο. Και η παρουσία του Αλιέντε και του προγράμματός του όδευε προς τα εκεί. Άρα, έπρεπε να τον σταματήσουν.

“Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να παραμένουμε αδρανείς και να παρακολουθούμε μια χώρα να γίνεται κομμουνιστική, εξαιτίας της ανευθυνότητας του λαού της”, πρέσβευε τον Ιούνιο του 1970 ο Χένρι Κίσσιντζερ, δυο μόλις μήνες πριν τις εκλογές που ανέδειξαν τον Αλιέντε πρόεδρο της Χιλής.

Η οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Χιλή διακόπηκε, το ίδιο συνέβη και από τους Διεθνείς Χρηματοδοτικούς Οργανισμούς, κατόπιν της αμερικανικής πίεσης. Ο πληθωρισμός στη Χιλή εκτοξεύτηκε, το κόστος ζωής το ίδιο, διάφορα προϊόντα έπαψαν να εμφανίζονται στην αγορά. Ένα ακόμη μεγάλο χτύπημα ήρθε από την πτώση στην τιμή του χαλκού, με αποτέλεσμα μια μείωση εσόδων ύψους 240 εκ. το χρόνο.
Απεργίες και διαδηλώσεις εμφανίστηκαν από το τέλος του 1971, ενώ τον Οκτώβριο του 1972 η απεργία των ιδιοκτητών φορτηγών, με τη στήριξη της CIA, παραλύει τη χώρα, τη στιγμή που άρχισαν να εμφανίζονται και παραστρατιωτικές οργανώσεις, εντείνοντας το κλίμα τρομοκρατίας. Ο Αλιέντε αντέδρασε προχωρώντας σε έναν ανασχηματισμό, τοποθετώντας αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων τον στρατηγό Πράτς.
Ο χρόνος δεν ήταν με το μέρος του Αλιέντε. Οι μήνες κύλισαν γρήγορα και εφιαλτικά μέχρι τις εκλογές του Μαρτίου 1973. Ο κόσμος δίνει στον Αλιέντε 44%, δείχνοντάς του έμπρακτα την εμπιστοσύνη του. Στις 29 Ιουνίου εκδηλώθηκε μια πρώτη απόπειρα πραξικοπήματος από ένα σύνταγμα τεθωρακισμένων, αλλά ο στρατηγός Πράτς το κατέπνιξε εύκολα. Σε λιγότερο από δύο μήνες, ο στρατηγός Πράτς, αρκετά αποδυναμωμένος από τις προδοσίες του στρατεύματος, καταγγέλλει νέο σχεδιασμό πραξικοπήματος και παραιτείται. Τα καθήκοντά του αναλαμβάνει ο Αουγκούστο Πινοσέτ- το μοιραίο λάθος του Αλιέντε.
Το πραξικόπημα έγινε και πέτυχε, το «τρίτο πρόγραμμα» απέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο Αλιέντε έπεσε νεκρός από το δικό του χέρι, αφού εκφωνήσει τον δραματικό τελευταίο λόγο του.

«... το μόνο πράγμα που απομένει για μένα είναι να πω στους εργάτες: δεν πρόκειται να παραιτηθώ! Ευρισκόμενος σε μια ιστορική μετάβαση, θα πληρώσω την πίστη του λαού με τη ζωή μου. Και τους λέω ότι είμαι βέβαιος ότι οι σπόροι που έχουμε φυτέψει στην καλή συνείδηση των χιλιάδων και χιλιάδων Χιλιανών δεν θα μείνουν συρρικνωμένοι για πάντα.
   Έχουν δύναμη και θα είναι σε θέση να μας εξουσιάζουν, αλλά οι κοινωνικές διεργασίες δεν μπορεί να εμποδιστούν ούτε από το έγκλημα ούτε από τη δύναμη. Η ιστορία είναι δική μας, και οι άνθρωποι κάνουν την ιστορία.
... Απευθύνομαι στον άντρα της Χιλής, τον εργάτη, τον αγρότη, το διανοούμενο, εκείνον που πρόκειται να διωχθεί, γιατί στη χώρα μας ο φασισμός είναι ήδη παρών εδώ και πολλές ώρες – σε τρομοκρατικές επιθέσεις, σε ανατινάξεις γεφυρών, σε διακοπές σιδηροδρομικών γραμμών, σε καταστροφές αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενόψει της σιωπής όσων είχαν την υποχρέωση να δράσουν. Ήταν υποχρεωμένοι. Η ιστορία θα τους κρίνει.
...Εργάτες της χώρας μου, έχω πίστη στη Χιλή και το πεπρωμένο της. Άλλοι άνδρες θα ξεπεράσουν αυτή τη σκοτεινή και πικρή στιγμή προδοσίας που προσπαθεί να επικρατήσει. Να πηγαίνετε προς τα εμπρός γνωρίζοντας ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα ανοίξουν και πάλι και οι ελεύθεροι άνθρωποι θα περπατούν μέσα από αυτές για να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία.
Ζήτω η Χιλή! Ζήτω οι άνθρωποι! Ζήτω οι εργαζόμενοι!»

Και η κόλαση επιτέθηκε στη Χιλή:

“Ήταν 11 Σεπτεμβρίου. Αεροπλάνα που έχουν εκτραπεί από τη φυσιολογική αποστολή τους, οδηγημένα από πιλότους αποφασισμένους για όλα, χυμούν στην καρδιά της μεγαλούπολης, με στόχο να γκρεμίσουν τα σύμβολα ενός πολιτικού συστήματος που τούτοι οι πιλότοι απεχθάνονται. Πολύ γρήγορα ακούγονται εκρήξεις, προσόψεις κτηρίων γίνονται κομμάτια, ακολουθούν καταρρεύσεις μέσα σε έναν διαβολικό πάταγο, επιζώντες θάβονται κάτω απ' τα ερείπια, το τοπίο γεμίζει χαλάσματα» θα γράψει ένας δημοσιογράφος.








Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2018


ΜΑΡΚΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΒΡΟΥΤΟΣ (85- 42π.Χ.)
Ένας αμφιλεγόμενος άνδρας
Της Dimitra Papanastasopoulou




Τον ξέρετε όλοι τον Βρούτο. Η ύπαρξή του στιγματίστηκε από τα λόγια του Ιουλίου Καίσαρα όταν πέθαινε κάτω και από το δικό του σπαθί: «Κι εσύ, τέκνον, Βρούτε;» Λόγια πικρίας που άφησαν το υπονοούμενο μιας προδοσίας να πλανάται στο χρόνο και την ιστορία.
Η πραγματικότητα ήταν διαφορετική, αν και οι αιώνες που κύλησαν αδιαφόρησαν για την έντιμη πράξη του Βρούτου, και σύμφωνη με τα πιστεύω του.
Ο Βρούτος καταγόταν από τον σχεδόν μυθικό Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο, εκείνον που έδιωξε τον βασιλιά Ταρκύνιο τον Υπερήφανο πριν 450 χρόνια, εγκαθιδρύοντας το αβασίλευτο πολίτευμα της Ρώμης και φονεύοντας τους δυο γιους του επειδή είχαν αναμειχθεί σε συνωμοσία για την επαναφορά της βασιλείας.
Μητέρα του ήταν η Σερβιλία έλκυε την καταγωγή της από τον Σερβίλιο Αχάλα, εκείνο που μαχαίρωσε στην αγορά τον Σπόριο Μαίλιο, επειδή προετοίμαζς τυραννίδα.
Ο Βρούτος κουβαλούσε στους σκληραγωγημένους ώμους του μια μεγάλη δημοκρατική παράδοση, την οποία πίστευε και τιμούσε. Ήταν ένας μορφωμένος άνδρας, έχοντας σπουδάσει λατινική ρητορική και ελληνική φιλοσοφία.

Όταν ξέσπασε εμφύλιος μεταξύ Καίσαρα και Πομπήιου, οι πάντες πίστευαν ότι ο Βρούτος θα πάρει το μέρος του Καίσαρα, εφ’ όσον ο Πομπήιος θεωρείτο υπεύθυνος για τον θάνατο του πατέρα του. Εξέπληξε τους πάντες όταν ακολούθησε τον Πομπήιο, χωρίς ποτέ να του απευθύνει τον λόγο, επειδή θεωρούσε ντροπή να μιλά με τον δολοφόνο του πατέρα του.
Ο Ιούλιος Καίσαρ, από την άλλη πλευρά, μαθαίνοντας την πράξη του Βρούτου, έδωσε εντολή να μην τον σκοτώσει κανείς. Ο λόγος ήταν πως πίστευε ότι ο Βρούτος ήταν δικό του παιδί. Ένα γεγονός που γεννούσε στον Καίσαρα ευγενικά αισθήματα, αλλά γέμιζε ντροπή, η πιθανότητα να είναι αλήθεια, τον Βρούτο.
Ο παράνομος δεσμός του Καίσαρα και της Σερβιλίας ήταν πασίγνωστος. Το μαρτρούν ο Σουητώνιος, ο Αππιανός και ο Πλούταρχος.
 Ο Βρούτος ανέβαινε σταθερά στην πολιτική αρένα της Ρώμης, γνωστός για τη σοβαρότητα και την αρετή του. Ο Καίσαρας τον ευνοούσε πάντα, έχοντας υπ’ όψιν του να τον κάνει διάδοχό του (Πλούταρχος), αλλά ο Βρούτος δεν υποχώρησε ποτέ από τα δημοκρατικά του πιστεύω. Έτσι, όταν όλα έδειχναν τη στροφή προς τη μοναρχία, όχι μόνο πήρε μέρος στη συνωμοσία, δηλώνοντας ότι το χρέος του ήταν «αμύνειν και προαποθνήσκειν της ελευθερίας» αλλά χτύπησε και ο ίδιος τον Καίσαρα- τον καταπατητή της δημοκρατίας.



Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2018


ΣΑΛΒΑΔΟΡ ΓΟΥΙΛΛΕΛΜΟ ΑΛΙΕΝΤΕ ΓΚΟΣΣΕΝΣ (1908-1973)
Μέρος Α΄
Της Dimitra Papanastasopoulou



Μετά την αναφορά στον Αουγκούστο Πινοσέτ, σειρά έχει το αντίπαλον δέος- ο δημοκράτης και σοσιαλιστής προηγούμενος Πρόεδρος της Χιλής, ο  οραματιστής Σαλβαδόρ Αλιέντε.
Γεννήθηκε στο Βολπαράϊσο από μεγαλοαστούς και σπούδασε ιατρική στο Σαντιάγο, ωστόσο ασχολήθηκε με την πολιτική, αναπτύσσοντας μαρξιστική δράση και συμβάλλοντας στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Χιλής.
Από το 1937 ως το 1941 διετέλεσε Υπουργός Υγιεινής στην κυβέρνηση του Πέδρο Αγκίρρε Σέντρα. Το 1952 υπέβαλε την υποψηφιότητα του για την Προεδρία, έχοντας την αρωγή του Κομμουνιστικού Κόμματος- τότε σε παρανομία. Αυτό κόστισε τη διαγραφή του από το Σοσιαλιστικό κόμμα και την αποτυχία του στις εκλογές. Επανήλθε έξι χρόνια αργότερα, έχοντας και τους κομμουνιστές(πλέον νομίμους) και τους σοσιαλιστές, αλλά απέτυχε και πάλι.
Το πεπρωμένο τον περίμενε το 1970, στα 62 του χρόνια, όταν η Χιλή διεξήγαγε τις πιο κρίσιμες προεδρικές της εκλογές. Ο Αλιέντε κατέβαινε με σύμπραξη σοσιαλιστών, κομμουνιστών και ριζοσπατών καθολικών. Όλοι αγωνιούσαν, διερωτώμενοι αν μια μετάβαση σε μια αριστερή κυβέρνηση θα μπορούσε να γίνει ειρηνικά, αφού ο. Αλιέντε έβγαζε πύρινους λόγους, υποσχόμενος αγροτική μεταρρύθμιση σε βάρος της μεγάλης ιδιοκτησίας και εθνικοποίηση όλων των ξένων τραπεζών και επιχειρήσεων (ανάμεσά τους τεράστιες αμερικανικές επενδύσεις στα σημαντικότατα ορυχεία χαλκού).
Η προεκλογική περίοδος ήταν εξαιρετικά πολωμένη και στοίχισε τη ζωή έξι ανθρώπων, τη στιγμή που η ελίτ φυγάδευε πανικόβλητη τα κεφάλαιά της στο εξωτερικό.
Η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι, καθώς η νίκη του Αλιέντε γινόταν φανερή. Δύο μέρες πριν την εκλογή του, μια ακροδεξιά συμμορία τραυμάτισε θανάσιμα τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου στρατηγό Ρενέ Σνάϊντερ, μετά τη δήλωσή του ότι ο στρατός θα σεβόταν την επιλογή του Κογκρέσου και δεν θα επέτρεπε κανενός είδους πραξικόπημα.
Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε βγήκε θριαμβευτικά νικητής την 24η Οκτωβρίου 1970. Στην πρώτη του ομιλία είπε:

«Αξιώνουμε να δημιουργήσουμε έναν διαφορετικό κόσμο, να αποδείξουμε ότι μπορούν να γίνουν βαθιές αλλαγές που αποτλεούν επανάσταση. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση δημοκρατική, εθνική, επαναστατική και λαϊκή που θα οδηγήσει τη χώρα στον Σοσιαλισμό».

Η ορκωμοσία του άθεου και γνωστού τέκτονα, που παρά όλα αυτά είχε μεγάλες συμπάθειες στους κόλπους του καθολικισμού, έγινε  στον καθεδρικό ναό του Σαντιάγο την 3η Νοεμβρίου. Ένα μήνα αργότερα, ο νέος πρόεδρος ανακοίνωνε την εθνικοποίηση των ορυχείων χαλκού και των ξένων τραπεζών. Η αντίστροφη μέτρηση, υπόγεια προς το παρόν, είχε αρχίσει.
Σειρά είχαν οι αγροτικές μεταρρυθμίσεις, η ανακατανομή εκατομμυρίων στρεμάτων γης σε ακτήμονες, οι αυξήσεις μισθών στις ένοπλες δυνάμεις, ενώ παράλληλα άρχιζε η συνεργασία με την Κίνα και την Κούβα. Η αντιπαράθεση με την Αμερική ήταν πασίδηλη και οι σχέσεις των δύο χωρών ψυχράνθηκαν. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Νίξον, αποφασισμένος να τον ανατρέψει, είπε χαρακτηριστικά:

«Με τον Κάστρο στην Κούβα και τον Αλιέντε στη Χιλή, έχουμε στη Λατινική Αμερική ένα κόκκινο σάντουιτς και μοιραία, όλη (η Λατινική Αμερική) θα γίνει κόκκινη».

Δύο χρόνια αργότερα(1972) ο πληθωρισμός κάλπαζε στη Χιλή, η μεσαία τάξη πληττόταν άσχημα, οι φορτηγατζήδες απήργησαν και δεν μετέφεραν τρόφιμα. Περιέργως, η δημοτικότητα του Αλιέντε αυξανόταν, ίσως επειδή ο κόσμος αντιλαμβανόταν ότι η Αμερική έκανε ό,τι μπορούσε για να «στραγγαλίσει» τον Πρόεδρό τους.
Το πραξικόμημα του Ιουνίου 1973 απέτυχε. Ο στρατηγός Πράτς συμβούλεψε τον Πρόεδρο να δώσει όπλα στο λαό, ο Αλιέντε αρνήθηκε, λέγοντας :
«Όχι. Αυτή η επανάσταση θα γίνει χωρίς σταγόνα αίμα. Βασίζεται σε ειρηνικές αξίες και όχι στη βία».

Το τέλος πλησιάζει, η πρώτη μοιραία και λανθασμένη κίνηση πραγματοποιείται: Ο Αλιέντε, δίνει τη θέση του πιστού Πράτς στον Αουγκούστο Πινοσέτ...
Όταν ξημερώσει η 11η Σεπτεμβρίου 1973, όλα θα τελειώσουν. Το νήμα της ζωής του Σαλβαδόρ Αλιέντε θα κοπεί από το ίδιο του το χέρι, για να γλυτώσει τον εξευτελισμό και την ταπείνωση. Δεν θα δει την απίστευτη κατάλυση της δημοκρατίας, δεν θα ζήσει τις αμέτρητες στυγνές δολοφονίες που θα ματώσουν το χώμα της Χιλής.

Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2018


ΑΟΥΓΚΟΥΣΤΟ ΧΟΣΕ ΡΑΜΟΝ ΠΙΝΟΣΕΤ ΟΥΓΚΑΡΤΕ (1915-2006)
Ο αιμοσταγής δράκος της Χιλής
Μέρος Α΄
Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου



Το άκουσμα του ονόματος του στυγνού δικτάτορα φέρνει πάντα στον νου μου τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη πότε μελαγχολική και πότε όμοια με ουρλιαχτό να τραγουδά την «Μπαλάντα του οπερατέρ»:

«Στο Σαντιάγο, στης σφαγής τα χρόνια,
πέσαν πολλοί και πού να βρεις ονόματα
και με μια λέξη να ποιά είναι η Χιλή
κάποιος που ταινία γυρίζει τη σκηνή του φόνου του.
.....
Είδα τη δουλειά των στρατιωτών, το μακέλεμα
είδα σκηνές που όλοι γνωρίζουν
το λαό να τρέχει στο λιθόστρωτο για να σωθεί
και τα ντουφέκια να σαρώνουνε τους δρόμους
......
Είδα τις σφαίρες να ξεσκίζουν τα παιδιά
και τις γυναίκες να ρίχνονται πάνω στους νεκρούς»
(Στίχοι: Συνθέτης: Θάνος Μικρούτσικος)

Οι ποιητές βρίσκουν τις λέξεις που εκφράζουν καίρια τα αισθήματα, ακουμπούν και καίνε τις καρδιές και είναι αυτές οι φωτιές που κάνουν τα πλήθη να επαναστατούν και να ορθώνουν το ανάστημά τους σε κάθε μορφή τυραννίας.
Ας δούμε ποιός ήταν.

Γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1915 στο Βολπαράϊσο της Χιλής, απόγονος Γάλλων εποίκων του προηγούμενου αιώνα, ο μεγαλύτερος από τα πέντε αδέλφια του, μεγαλώνοντας σε μεσοαστικό περιβάλλον. Σε ηλικία 18 ετών έγινε δεκτός στην Στρατιωτική Ακαδημία της Χιλής και τέσσερα χρόνια αργότερα αποφοίτησε με τον βαθμό του Υπολοχαγού, με στόχο να γίνει στρατιωτικός καριέρα.
Το πετυχαίνει με τη βοήθεια ανώτατων σπουδών σε στρατιωτικές σχολές (Σχολή Πεζικού, Ακαδημία Πολέμου, Ακαδημία Εθνικής Άμυνας) και ξεχωρίζει ανάμεσα στους συμμαθητές του. Το 1948, ενώ διευθύνειένα στρατόπεδο συγκέντρωσης Χιλιανών κομμουνιστών, γνωρίζει τον μαρξιστή βουλευτή Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο οποίος επισκέπτεται επισήμως το στρατόπεδο κι αυτή η πρώτη τους συνάντηση είναι σφοδρή, αν και κανείς από τους δυο δεν μπορεί να μαντέψει την ζοφερότητα του μέλλοντος.
Με το προσωπείο του διανοούμενου, εξασφαλίζει το 1954 τη θέση του καθηγητή στην Ακαδημία Πολέμου και την αποστολή του στις ΗΠΑ ως μέλος της στρατιωτικής αντιπροσωπείας της πατρίδας του δύο χρόνια αργότερα, ενώ συγχρόνως γράφει πέντε βιβλία πάνω σε θέματα πολέμου και πολιτικής. Λαμπερός και πετυχημένος, το 1968 είναι πλέον ταξίαρχος. Η ζωή παίζει άλλο ένα παιγνίδι δύο χρόνια αργότερα: ο Αλιέντε εκλέγεται Πρόεδρος της Χιλής και προάγει τον στρατηγό Πινοσέτ στη θέση του επί κεφαλής της φρουράς του Σαντιάγο. Τρία χρόνια αργότερα, παίζεται η τρίτη πράξη της τραγικής κωμωδίας: ο Αλιέντε επιβραβεύει τον Πινοσέτ για την αφοσίωσή του προάγοντάς τον σε αντιστράτηγο των ενόπλων δυνάμεων της χώρας (23 Αυγούστου 1973).
Είναι η κατάλληλη στιγμή για τον Πινοσέτ. Με τον λαό στους δρόμους να ζητά μεταρρυθμίσεις και την οικονομία της Χιλής να βρίσκεται στο ναδίρ, με την ουσιαστική βοήθεια των Αμερικανών(επειδή κυρίως η εθνικοποίηση των πλούσιων μεταλλείων του νησιού είχε βλάψει τα συμφέρροντα των πολυεθνικών τους εταιριών) ο πανίσχυρος στρατιωτικός, μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα από την τοποθέτησή του στη θέση του Αντιστρατήγου, στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, προβαίνει σε πραξικόπημα.
Τα ξημερώματα, με σύνθημα που ακουγόταν στα ραδιόφωνα «Βρέχει στο Σαντιάγο», ο στρατός πολιορκούσε και η αεροπορία βομβάρδιζε το προεδρικό μέγαρο και ο εγκλωβισμένος εκεί Αλιέντε, αντέχει μια ολόκληρη ημέρα. Στο τέλος εκείνης της δραματικής αντιμετώπισης, αντιλαμβανόμενος ότι έχει προδοθεί απ’ όλους, αυτοκτονεί (πολλοί υποστηρίζουν ότι δολοφονήθηκε, αλλά θα το δούμε στην δική του αναφορά) στο γραφείο του. Οι πύλες της κόλασης έχουν ανοίξει.
Ο Πινοσέτ αρχικά διατηρεί τον τίτλο του Αρχιστρατήγου της Χούντας των Τεσσάρων( Στρατός, Αεροπορία και Αστυνομία), για να συγκεντρώσει πολύ σύντομα την εξουσία στα δικά του χέρια και μόνον.

Φίλες και φίλοι, στο Β΄μέρος του αφιερώματος θα δούμε τα τραγικά γεγονότα που αιματοκύλησαν το νησί κι υποχρέωσαν τον ήλιο να κρυφτεί για να μη βλέπει.